Trình bày chi tiết và vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê Sơ

Nhà Lê Sơ là giai đoạn đầu của triều đại quân chủ nhà Hậu Lê. Đây được xem là một triều đại phong kiến rực rỡ trong lịch sử Việt Nam ta. Vậy bộ máy nhà nước thời Lê Sơ được tổ chức như thế nào? Có những ưu nhược điểm gì? Tất tần tật sẽ được Hoc365 giải đáp ngay sau đây!

Đôi nét về thời Lê Sơ

Nhà Lê Sơ được thành lập sau khi Lê Lợi phát động cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và đánh bại nhà Minh. Đây là thời kỳ mà chế độ quân chủ chuyên chế tập quyền lần đầu tiên đạt đến đỉnh cao của sự phát triển cũng như suy thoái của nó trong lịch sử Việt Nam.

Nhà Lê Sơ có tổng cộng 10 vị hoàng đế thuộc 6 thế hệ. Thời kỳ này, các hoàng đế nhà Lê nắm trọn quyền hành, là thời kỳ hoàng kim của phong kiến Việt Nam. Dưới đời vua Lê Thái Tổ và Lê Thánh Tông, xã hội đi vào ổn định, phát triển thịnh vượng.

Nhà Lê tồn tại 100 năm kể từ 1428 đến năm 1527, sau đó đã bị gián đoạn bởi nhà Mạc, do Mạc Đăng Dung cướp ngôi và tự lập mình làm Hoàng đế.

Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê Sơ

Bộ máy nhà nước Đại Việt thời Lê Sơ sau những cải cách của Lê Thánh Tông hoàn chỉnh hơn so với thời Lý và thời Trần. Lúc này bộ máy nhà nước được sắp xếp tập trung quyền lực vào tay hoàng đế và được kiểm soát chặt chẽ cấp địa phương.

Có thể nói, bộ máy tổ chức thời Lê Thánh ông là bộ máy quân chủ chuyên chế quan liêu được tổ chức chặt chẽ và hoàn chỉnh hơn.

Trình bày sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê Sơ

Xem chi tiết sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê Sơ qua hai phần là chính quyền địa phương và chính quyền trung ương.

Chính quyền địa phương

Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi vua, tiến hành chia đất nước thành 5 đạo: Đông, Tây, Nam, Bắc và Hải Tây. Dưới đạo là trấn, dưới trấn là lộ, dưới lộ là châu và huyện. Cấp hành chính địa phương thấp nhất là xã, được chia làm đại xã, trung xã và tiểu xã tùy theo số dân.

Đứng đầu chính quyền các đạo là chức hành khiển. Đứng đầu trấn là các an phủ sứ. Đứng đầu các lộ là tuyên phủ sứ. Đứng đầu châu, huyện là các tri châu hay tri huyện. Đứng đầu các xã là xã quan.

Năm 1464, dưới thời vua Lê Thánh Tông chia Đại Việt thành 1 phủ và 12 đạo “thừa tuyên”, đến năm 1490 đổi phần lớn “thừa tuyên” thành “xứ”, sau đó gọi các đơn vị cao nhất là “trấn”. Năm 1471 mở rộng đất đai lên phía Nam, đặt thêm thừa tuyên Quảng Nam.

Bộ máy chính quyền của mỗi đạo thừa tuyên gồm 3 ty: đô tổng binh sứ ty (phụ trách quân sự), thừa tuyên ty (phụ trách dân sự), hiến sát ty (phụ trách các việc thành tra, giám sát).

Các quan địa phương được ban ngạch cao nhất là chánh tứ phẩm. Tổng số quan lại địa phương thời Hồng Đức là 2.615 người.

Chính quyền trung ương

Bộ máy chính quyền thời Lê Thái Tổ cơ bản theo mô hình thời Trần. Giúp việc trực tiếp cho hoàng đế là trung khu gồm: quan tả, hữu tướng quốc, tam thái, tam thiếu, tam tư, bộc xạ. Dưới trung khu là hai ban văn, võ.

Đứng đầu ban văn là quan đại hành khiển. Các bộ, ngành thuộc văn ban là bộ Lễ, bộ Lai, khu mật viện, hàn lâm viện, ngũ hình viện, ngự sử đài, quốc tử giám, nội thị sảnh,  quốc viện sử và các cơ quan khác gọi là quán, cục, ty. Đứng đầu các bộ là quan thượng thư.

Đứng đầu các ban võ là đại tổng quản. Sau đó là chức đại đô đốc, đô tổng quản, tổng quản, tổng binh, tư mã. Mỗi ban võ gồm 6 quân điện tiền và 5 quân thiết đột.

Lục bộ: Thời Lê Thái Tổ có 3 bộ: Lại, Lễ, Dân. Đến năm 1466 được Lê Thánh Tông tổ chức thành sáu bộ:

• Lại Bộ: Trông coi việc tuyển bổ, thăng thưởng và thắng quan tước;
• Lễ Bộ: Trông coi việc đặt và tiến hành nghi lễ, tiệc yến, học hành, chùa, miếu mạo,…
• Hộ Bộ: Trông coi ruộng đất, tài chính, hộ khẩu, tô thuế, thóc tiền và lương bổng của quan binh.
• Binh Bộ: Trông coi việc binh chính, đặt quan trấn thủ nơi biên cảnh, tổ chức giữ gìn các nơi hiểm yếu và ứng phó các việc khẩn cấp.
• Hình Bộ: Trông coi việc thi hành luật, lệnh, hành pháp, xét lại các việc tù đày và kiện cáo.
• Công Bộ: Trông coi việc xây dựng, sửa chữa cầu đường, cung điện, thành trì,…

Mỗi bộ có 1 viên Thượng thư và 2 Tả bộ thị lang. Cơ quan thường trực là Vụ tư sảnh đừng đầu. Giám sát Lục bộ và Lục khoa gồm Lại khoa, Lễ khoa, Hộ khoa, Bình khoa, Hình khoa và Công khoa. Đứng đầu các khoa là Đô cấp sự trung và Cấp sự trung. Lục tự giúp việc cho Lục bộ.

Các cơ quan chuyên môn: Bên cạnh 6 bộ, Lê Thánh Tông tổ chức thêm một số cơ quan chuyên môn không lệ thuộc đó là:

• Thông Chính ty: Cơ quan chuyên phụ trách chuyển đạt giấy tờ của triều đình xuống và nhận đơn từ của nhân dân lên. Đứng đầu là Thông chính sứ, trật Tòng tứ phẩm.
• Quốc tử giám: Là cơ quan giáo dục cao nhất trong cả nước. Đây là trường đại học của triều đình và có nhiệm vụ đào tạo nhân tài cho đất nước. Đứng đầu là Tế tửu, trật chánh tứ phẩm.
• Quốc sử viện: Cơ quan chép sử của triều đình. Phải ghi chép cẩn thận và trung thực mọi điều vua quan nói và làm. Đứng đầu là Quốc sử viện Tu soạn, trật chánh bát phẩm.
• Khuyến nông sứ và Hà đế sứ: Là hai cơ quan coi việc nông nghiệp, trông nom thủy lợi, đê điều.

Nhận xét bộ máy chính quyền nhà nước thời Lê Sơ

Từ các thời đại trước, việc tổ chức bộ máy còn sơ sài. Đến thời Lê Sơ, các vị cua dần hoàn thiện bộ máy nhà nước để quản lý đất nước chặt chẽ hơn nhằm mục đích phát triển kinh tế và xã hội.

Đến thời vua Lê Thánh Tông, tổ chức bộ máy nhà nước được coi là tiên tiến nhất, phát triển đến mức hoàn chỉnh nhất so với các đời vua trước. Bộ máy dưới thời này có đầy đủ các bộ, tự, các khoa và cơ quan chuyên môn. Hệ thống thành gia giám sát cũng được tăng cường từ triều đình đến địa phương. Từ đó giúp ổn định đất nước, tập trung phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, trong bộ máy nhà nước thời Lê Sơ vẫn còn tồn tại một số nhược điểm, mang tính chất quan liêu, tập quyền, tính đại diện, do đó chưa thực sự lắng nghe nguyện vọng của nhân dân. Bên cạnh đó, bộ máy nhà nước thời Lê Sơ còn mang tính tản quyền khi xóa bỏ các cơ quan trung gian, mọi quyền lực tập trung tay vua.

Hoc365 vừa gửi đến bạn đọc thông tin chi tiết về sơ đồ bộ máy nhà nước thời Lê Sơ. Hy vọng bạn sẽ có thêm kiến thức hay về lịch sử Việt Nam, đặc biệt là thời Lê Sơ. Đừng quên theo dõi chúng tôi để đón đọc nhiều bài viết hay hơn nữa nhé!