Thời Lê sơ: Bia tiến sĩ được xây dựng để làm gì?

Ở nước Đại Việt thời Lê sơ, tình hình giáo dục có những điểm tiến bộ đáng chú ý. Đặc biệt là mở rộng các khoa thi để tuyển chọn nhân tài cho đất nước và cho lập bia tiến sĩ sau các đợt thi. Vậy bia tiến sĩ được xây dựng để làm gì? Cùng Hoc365 tìm hiểu ngay trong bài viết này nhé.

Câu hỏi trắc nghiệm

Bia tiến sĩ được xây dựng để làm gì?

A. Ghi chép lại tình hình giáo dục của đất nước qua từng năm.

B. Tôn vinh những người đỗ tiến sĩ trở lên.

C. Quy định việc thi cử, tuyển chọn tiến sĩ của nhà nước.

D. Ghi chép lại tình hình thi cử của đất nước qua từng năm.

Đáp án: B. Tôn vinh những người đỗ tiến sĩ trở lên.

Giải thích chi tiết: Bia tiến sĩ được xây dựng để làm gì?

Vào thời Lê sơ, vua Lê Thái Tổ đã cho xây dựng lại Quốc Tử Giám tại Đông Kinh và mở thêm trường học cũng như các khoa thi để tuyển chọn nhân tài. Một trong những điểm tiến bộ trong tình hình văn hóa giáo dục thời Lê sơ đó là cho xây dựng bia tiến sĩ.

Sở dĩ việc xây dựng bia tiến sĩ là để khắc tên vinh danh những người đã đỗ bậc tiến sĩ trở lên. Bia đá được đặt ở Văn Miếu Quốc Tử Giám. Đây là một cách để triều đình nhà nước thời bấy giờ tạo động lực cho các sĩ tử hoàn thành xuất sắc kì thi. Từ đó có thể tuyển chọn được nhiều nhân tài giúp ích cho sự phát triển của đất nước.

Bia tiến sĩ thời Lê – Mạc

Bia tiến sĩ chủ yếu được xây dựng vào thời Lê Mạc, cùng tìm hiểu về quá trình hình thành của những bia mộ mang dấu ích lịch sử lâu đời này nhé.

Lịch sử hình thành bia đá tiến sĩ

Tại Văn Miếu Quốc Tử Giám hiện nay có 82 tấm bia đã khắc các bài văn bia đề danh các tiến sĩ Nho học Việt Nam của các khoa thi Đình thời Hậu Lê và nhà Mạc (1442-1779).

• Năm 1484, vua Lê Thánh Tông đã cho dựng 7 tấm bia tiến sĩ đầu tiên ở Văn Miếu Quốc Tử Giám với chủ trương đề cao Nho học, đồng thời tôn vinh các bậc tri thức đỗ đại khoa. Bia tiến sĩ thuộc các khoa thi năm 1442, 1448, 1463, 1466, 1475, 1478 và 1481.
• Những năm tiếp theo, nhà Lê sơ cho dựng thêm 5 bia tiến sĩ cho khoa thi năm 1487, 1496, 1502, 1511 và 1514.
• Thời nhà Mạc chỉ dựng được 2 bia tiến sĩ cho khoa năm 1518 (thời nhà Lê Sơ) và năm 1529 do có nội chiến với Lê Trung Hưng. Do đó, trong thời gian nhà Mạc nắm giữ thành Thăng Long đã có 22 khoa thi được tổ chức nhưng chỉ dựng được duy nhất một tấm bia năm 1529.

• Sau khi chiếm được Thăng Long, nhà Lê Trung Hưng cho tổ chức các khoa thi đều đặn hơn nhưng đến 1653 mới có đợt dựng bia tiến sĩ với 25 bia cho các khoa thi từ năm 1554 đến 1652.
• Năm 1717 có đợt dựng bia lớn tiếp theo với 21 tấm bia cho các tiến sĩ thuộc khoa thi từ năm 1656 đến 1715.
• Sau đó, có một số lần dựng bia mỗi năm cho tới 1779 thì nhà Lê đã dựng phần lớn với 68/82 bia tiến sĩ.
• Các bia còn lại chủ yếu dựng vào triều đại Tây Sơn và nhà Nguyễn.

Kiến trúc bia đá tiến sĩ

82 bia đá đều được chế tác cùng một phong cách: bia dẹt, trán cong, hình vòm. Tấm bia được đặt lên lưng rùa, những chú rùa có tạo hình to và chắc khỏe.

Cách dựng bia cũng khá độc đáo với đá dựng bia được lựa chọn kỹ càng, sau đó thiết kế, chạm khắc và trang trí các hoa văn và bài ký. Tất cả đều được làm hoàn toàn thủ công nên đòi hỏi người thợ phải thật sự khéo léo và kiên nhẫn.

Mỗi tấm bia là tác phẩm nghệ thuật điêu khắc ấn tượng và tinh tế. Hoa văn được trang trí cầu kỳ mang tính cách điệu như mây, nước, hoa lá, mây, long, ly, quy, phượng. Hiện nay, bia tiến sĩ ở Văn Miếu là bản gốc duy nhất còn lưu giữ tại chỗ từ khi xây dựng. Các hoa văn và chạm khắc đều còn rõ và văn tự có thể dịch được.

Ý nghĩa của việc xây dựng bia tiến sĩ

Bia tiến sĩ được xây dựng và tồn tại đến bây giờ biểu thị sự trường tồn của tinh hoa dân tộc, góp phần phản ánh những giá trị văn hóa lịch sử của nước Việt trong suốt 300 năm.

Bia đá không chỉ ghi danh các tiến sĩ đỗ đạt cao trong các khoa thi mà còn ghi lại lịch sử triều đại cũng như những triết lý về giáo dục và sử dụng nhân tài. Điều này có tác động to lớn đến xã hội đương thời và cả hậu thể. Đặc biệt, các văn bia ghi cụ thể ngày tháng, tên người soạn và dựng văn bia. Do đó, nó còn có ý nghĩa xác thực, mang dấu ấn lịch sử nguyên bản và duy nhất

Trên đây là đáp án cho câu hỏi bia tiến sĩ được xây dựng để làm gì. Hy vọng những chia sẻ của chúng tôi sẽ giúp độc giả hiểu thêm về lịch sử nước nhà. Đừng quên theo dõi Hoc365 để cập nhật nhiều kiến thức mới nhé.